Nokturn i scherzo

"Sonaty" (obok ballad, scherz i "Fantazji f-moll") tworzą grupę utworów okresu syntezy, mistrzowskich warsztatowo i najbardziej intensywnych w wyrazie. Tom X WN zawiera 2 "Sonaty" Chopina. W zapisie nutowym znajdują się warianty. Warianty opatrzone określeniem "ossia" zostały oznaczone w ten sposób przez samego Chopina lub wpisane jego ręką do egzemplarzy uczniów; warianty bez tego określenia wynikają z rozbieżności tekstu w przekazach autentycznych lub z niemożności jednoznacznego odczytania tekstu.

Sonata b-moll op. 35 jest utworem wręcz porywającym, poruszającym do głębi. Powstała jednak nie od razu, gdyż początkowo zaistniał Marsz żałobny. Pozostałe części Sonaty powstały w Nohant. Posiada ona wydźwięk i wymowę tragiczną i katastroficzną.

Sonata h-moll op. 58 została skomponowana również w Nohant, w roku 1844. Różni się ona od poprzedniej odrębnością ekspresji i charakteru. Narracja dramatyczna zawarta jest w czterech etapach: pierwsza część bliska jest balladzie; część druga to scherzo; część trzecia - nokturn. Charakter znacznie różni się od poprzedniej sonaty.

Temat z wariacjami F -dur op. 19 nr 6 wchodzi w skład 6 utworów op. 19 ("Jesienne marzenia","Humorystyczne scherzo", "Kartka z albumu","Nokturn"," Capriccio" i wymienione "Wariacje", które zostały skomponowane przed powstaniem kapitalnego I Koncertu fortepianowego b-moll op. 23. Zwięzły własny temat autora ulega licznym przemianom, w których wykorzystane zostały różnorodne formy faktury fortepianowej w sposób właściwy stylowi romantycznemu. Skala nastrojów i problemów wykonawczych tworzą całość, która stanowi poważniejszą pozycję w repertuarze pedagogicznym, prowadząca do opanowania większych form i nabycia swobody pianistycznej.