Karłowicz Mieczysław

Publikacja zawiera partyturę Koncertu A- dur op. 8 na skrzypce i orkiestrę polskiego kompozytora M. Karłowicza. Styl Koncertu uwarunkowany został z jednej strony specyfiką gatunku i nawiązaniem do pewnych określonych, tradycyjnych form rozwojowych, z drugiej ogólnymi koncepcjami kompozytorskimi wyrastającymi z neoromantycznych założeń estetycznych. Duże znaczenie posiada fakt, że kompozytor znał skrzypce z własnej praktyki.

Publikacja zawiera poemat symfoniczny polskiego kompozytora M. Karłowicza "Smutna opowieść" op. 13 na orkiestrę symfoniczną- partyturę. Dzieło ukazuje w najważniejsze wątki tematyczne całej twórczości Karłowicza: melancholię rezygnacji, cierpienie i skargę, grozę fatum, poczucie winy i leku przed nieznanym trybunałem, wspomnienia niespełnionej miłości i utraconego raju dzieciństwa.

Rapsodia litewska op.11 stanowi trzeci po "Powracających falach " i "Odwiecznych pieśniach" z sześciu poematów symfonicznych. Wydanie Dzieł Mieczysława Karłowicza ma charakter źródłowo-krytyczny. Obejmuje całokształt jego twórczości kompozytorskiej. Celem wydania jest przekazanie tekstu autentycznego, autorskiego. Nie jest to łatwe zadanie. Sytuacja w zakresie materiałów źródłowych do twórczości Karłowicza jest bardzo zróżnicowana. Kompozytor przygotował do druku i wydał ze swego życia Serenadę op. 2 na orkiestrę smyczkową, Preludium i fugę op. 5, Koncert A-dur op. 8 na skrzypce i orkiestrę, Powracające fale op. 9 i Odwieczne pieśni op. 10.

Podstawą wydania jest z zasady pierwodruk, konfrontowany z zachowanymi autografami względnie autoryzowanymi kopiami partytur.

Rapsodia litewska powstała prawdopodobnie w 1906 roku w Warszawie, choć jej geneza sięga conajmniej 1900 roku, kiedy kompozytor podróżując po Litwie, w swoim notatniku zapisał pięć tematów ludowych, które osobiście usłyszał. Utwór jest oparty przede wszystkim na materiale tematycznym wywiedzionym z twórczości ludowej i wykazuje znacznie więcej stylistycznej niezależności od muzyki niemieckiej w porównaniu z Odwiecznymi pieśniami czy Stanisławem i Anną Oświęcim.

Wydanie Dzieł Mieczysława Karłowicza ma charakter źródłowo-krytyczny. Obejmuje całokształt jego twórczości kompozytorskiej.
Celem wydania jest przekazanie tekstu autentycznego, autorskiego. Nie jest to łatwe zadanie. Sytuacja w zakresie materiałów źródłowych do twórczości Karłowicza jest bardzo zróżnicowana. Kompozytor przygotował do druku i wydał za swego życia – oprócz większości pieśni – Serenadę op. 2 na orkiestrę smyczkową, Preludium i fugę op. 5, Koncert A-dur op. 8 na skrzypce i orkiestrę, Powracające fale op. 9 i Odwieczne pieśni op. 10. Jako znakomity znawca wielkiej orkiestry symfonicznej i nowoczesnej instrumentacji w stylu noworomantycznym opracowywał swoje partytury z wielką starannością. Pozostałe poematy były wydawane już po śmierci twórcy. Symfonia e-moll „Odrodzenie” op. 7, której rękopis ocalał cudem z pożogi ostatniej wojny światowej, doczekała się pierwszego wydania dopiero w ramach niniejszej edycji Dzieł w 1993 roku. W czasie tejże wojny zaginęły autografy większości kompozycji Karłowicza, w tym wszystkich (z wyjątkiem Smutnej opowieści) poematów symfonicznych.
Podstawą wydania jest więc z zasady pierwodruk, konfrontowany z zachowanymi autografami względnie autoryzowanymi kopiami partytur. Poprawki błędów oczywistych, autorskich lub drukarskich nie zostały uwidocznione graficznie, a jedynie opisane w komentarzu rewizyjnym.

Pieśni Mieczysława Karłowicza pojawiły się w dziejach pieśni polskiej jako zjawisko dosyć niezwykłe. W twórczości wybitnego symfonika – jako jego utwory młodzieńcze – stały się wprawdzie znaczącym, ale jedynie przedtaktem twórczości w pełni dojrzałej i mistrzowskiej. Niemal wszystkie powstały na przestrzeni jednego roku. Komponowane niejako na marginesie akademickiej nauki kompozycji, zdają się stanowić zapis uczuć i myśli dogłębnie osobistych, sejsmograficznie notujących bieżący stan ducha.
Z dwudziestu dziewięciu – o jakich wiemy, że zaistniały – zachowały się dwadzieścia dwie; siedem niewydanych, niekiedy jedynie naszkicowanych, zginęło w czasie II wojny światowej. Gdy pominąć parę z tych, o charakterze odrębnym – tworzą całość o spójności niezwyczajnej. Jak się po bliższych badaniach okazało, ową spójnością określonego charakteru naznaczona została cała twórczość Karłowicza. Poematy symfoniczne autora Odwiecznych pieśni rozgrywają się bowiem w tej samej co pieśni przestrzeni idei i sensów; zostały naznaczone analogicznymi kategoriami ekspresji. A jest to przestrzeń, którą naczelny biograf kompozytora Adolf Chybiński określił jako „tętniącą tragedią i bezbrzeżnym smutkiem, rezygnacją i tęsknotą za innym światem''.
Pod względem stylu wypowiedzi pieśni Mieczysława Karłowicza – jakkolwiek głęboko zakorzenione w stylu późnoromantycznym – bywają określane jako twórczość stojąca u progu fazy modernizmu.
Zdzisław Jachimecki pisał o nich w 1930 r.: „Pełna ciepła nuta liryczna w wielu spośród nich, szczerość inspiracji, objawiająca się w bardzo naturalnie wysnutych melodiach, niewyszukane formy akompaniamentu, trafnie jednak dostosowanego do nastroju danej poezji i organicznie łączącego się ze śpiewem, poprawność deklamacji i konstrukcji utworów wyrobiły pieśniom Karłowicza zasłużoną popularność w kołach śpiewactwa polskiego.”

(fragm. wstępu autorstwa M. Tomaszewskiego)