Dźwięki

"Heine Lieder" czyli "Łabędzi śpiew", 2 cykl pieśni do słów Henryka Heinego, kompozycji Franza Schuberta, tytuły: Atlas, Jej obraz, Rybaczka, Miasto, Nad morzem, Sobowtór.
12 stycznia 1828 roku kółko przyjaciół zajęło się po raz pierwszy wierszami Heinego. Po ich lekturze omawiano jego "Obrazy z podróży" i dość zgodnie uznano, że "wiele w tym rzeczy miłych, dużo humoru i - fałszywych tendencji". Wydaną właśnie "Księgę pieśni zabrał Franciszek do domu, by skomponować muzykę do sześciu na razie wierszy. Nowemu, antypatycznemu i wyszydzającemu następców Goethego stylowi Heinego odpowiada śmiałość sześciu nowych utworów. Ich pierwsze wykonanie odbyło się prawdopodobnie na wieczornym spotkaniu u dr. Igaza Menza i spotkało się z bardzo żywm oddźwiękiem. Tytuły poszczególnym pieśniom nadał sam Schubert.

„Pieśni do słów Catulle Mendesa op. 22 nie przypominają w niczym wcześniejszych kompozycji wokalnych Paderewskiego, jak na przykład Pieśni do słów Asnyka op. 7 czy Pieśni do słów Mickiewicza op. 18 - nieco „moniuszkowskich”, bardzo polskich, z prostym diatonicznym akompaniamentem. W Pieśniach op. 22 Paderewski zbliżył się do stylistyki kompozytorów francuskich i bodaj po raz pierwszy w muzyce polskiej - przed Szymanowskim i Eugeniuszem Morawskim - świadomie nawiązał do wzorów tradycji „paryskiej”, coraz częściej stosowanej w ówczesnej muzyce europejskiej. Pieśni op. 22 są jakby „usymfonizowanymi” poematami z partią wokalną. Kompozytor - wyczulony na poetyckie niuanse - pogłębia, poszerza i sublimuje ekspresję słowa, które melodycznie wibruje, „wpada” w przygotowany tok harmoniczny, tłumaczy go. Ciemne obrazy poetyckie Mendesa wzbogacił Paderewski barwami niejednokrotnie jaśniejszymi, świetlistszymi. Operuje przy tym rozległą skalą środków harmonicznych w partii fortepianu; znajdujemy wśród nich chromatykę obcą pieśniom wcześniejszym, ton chorałowy (La nonne, Le ciel est tres-bas), akordykę kwartowo-kwintową w ulubionym układzie kwartowo-sekundowym (Dans la foret), współbrzmienia septymowo-sekundowe i akordy z wielką septymą, jak również jawne symbole dźwiękowe: 'szkliste”, zimne brzmienie arpeggiowanych akordów z trójdźwiękiem zwiększonym w pieśni Lune froide oraz powtarzany i akcentowany melodyczny interwał trytonu jako znak pustki w pieśni Viduité. Partia fortepianowa np. w pieśni Dans la foret przywodzi na myśl dzisiejszą technikę klasterową, przejawiającą się w nawarstwianiu współbrzmień, doprowadzonych do ośmiodźwiękowego diatonicznego klasteru (takty 20-22). Zagęszczanie składników akordowych stosuje Paderewski nawet w najniższej oktawie fortepianu - wbrew alikwotowej naturze dźwięku i wypływającej stąd zasadzie instrumentacyjnej - operuje czterodźwiękiem w skupionym układzie dwóch współbrzmień sekundowych zestawionych w odstępie kwarty (La nonne, takty 53, 55, 57, 59, 76, 78). Siła wyrazu Pieśni do słów Mendesa przejawia się również w różnego rodzaju napięciach metrorytmicznych (śmiałe zmiany metrum, dość częsta akcentuacja na słabych częściach taktu) i dynamicznych oraz w oryginalnym kolorycie i niuansach partii wokalnej.