Interwały

"Niniejszy podręcznik przeznaczony jest dla uczniów rozpoczynających naukę gry na fortepianie. Oparty jest na programie nauczania zatwierdzonym prze Ministerstwo Kultury i Sztuki dla szkół muzycznych I st. Odpowiednie ukształtowanie zawartych w nim problemów, pozwoli w możliwie szybkim tempie opanować zamieszczony materiał, w tym - podstawowe zasady muzyki. Utwory zawarte w tej "Szkole", to najbardziej znane pozycje światowej literatury muzycznej, których wykonanie powinno sprawiać przyjemność tak grającemu, jak i słuchającemu" - jak pisze we wstępie "Od Autora" Mieczysław Fryc. O prezentowanej publikacji Jacek Weiss napisał: "Od lat nie było w naszej polskiej pedagogice fortepianowej podręcznika, który uwzględniłby nowocześniejsze poglądy na temat nauczania muzyki, bo to jest wprawdzie do nauczania gry na fortepianie, ale przede wszystkim do nauczania muzyki".

DREI NACHTLIEDER, wbrew tytułowi, to utwór jednoczęściowy, w którym można wyróżnić trzy większe ogniwa, przebiegające attacca. Pisząc go, zamierzałem nawiązać do tradycji nokturnu, gatunku utożsamianego głównie z muzyką romantyczną. Nie chciałem jednak nazywać utworu nokturnem, aby uniknąć jednoznacznych skojarzeń. Całość trwa circa 10-12 minut, przebiega w tempie na ogół wolnym umiarkowanym. Zależało mi na wyzyskaniu możliwości barwowych fortepianu, eksplorowanego jednak w sposób tradycyjny, wyłącznie za pomocą klawiatury. Stąd wykorzystanie pełnej skali instrumentu, stosowanie brzmień hybrydowych, np. oktaw kontaminowanych sekundą czy bitonalnych struktur akordowych. Starałem się jednak unikać typowo pianistycznych rozwiązań na rzecz poszukiwania barw i brzmień, bedących często wynikiem połączenia tonalnej i nietonalnej stylistyki. Chciałem uzyskać w ten sposób nastrój skupienia, zamyślenia, głębi, swoistego smutku, to znów dramatyzmu (w miejscach forte). Służą temu liczne skoki, szerokie interwały, kontrasty dynamiczne oraz repetycje określonych struktur, co zbliża utwór miejscami do narracji minimalistycznej. Dominuje myślenie wertykalne, podporządkowane harmonice. Głównym celem jest jednak pogłębienie wyrazu muzycznego, nie zaś popis wirtuozowski w tradycyjnym znaczeniu tego pojęcia.
KLASTERIANA. W tym jednoczęściowym utworze (czas trwania circa 10 minut) pragnąłem wydobyć sonorystyczne możliwości fortepianu, wynikające z użycia wyłącznie różnego rodzaju klasterów. Nie sięgnąłem jednak po sonoryzm totalny, który często wiązał się z notacją beztaktową i fascynacją samym brzmieniem, kojarzonym nierzadko z poszukiwaniem awangardowych jakości kolorystycznych (jak np. gra na strunach, uderzenia w pudło rezonansowe czy preparacja fortepianu). Starałem się zbudować dramaturgię przebiegu i uzyskać siłę wyrazową, stosując w tym celu wyłącznie wspóbrzmienia klasterowe - stąd tytuł utworu. Są to współbrzmienia od kilku dźwięków do wielodźwięków, czasem klastery tzw. ażurowe, klastery chromatyczne i diatoniczne, oparte na skalach modalnych, klastery na białych i czarnych klawiszach oraz ich modyfikacje (np. tremolada, glissanda). Tu, podobnie jak w Drei Nachtlieder, wykorzystuję pełną skalę fortepianu i związane z tym możliwości dźwiękowe, fakturalne i kolorystyczne. Istotne znaczenie przywiązuję do stałej rytmiki, silnie kontrastowanej dynamiki i artykulacji. Powtarzalność i repetycyjność struktur zbliża tę kompozycję do estetyki minimal i repetitiv music. Tytuł może kojarzyć się z cyklem utorów fortepianowych Roberta Schumanna - Kreisleriana. Być może nieświadomie podjąłem dialog z tym dziełem, ale podobieństw (zwłaszcza stylistycznych) miedzy tymi utworami nie należy szukać zbyt głęboko i dosłownie.
Oba utwory napisałem w ramach Podyplomowych Studiów Kompozycji na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, które odbywałem w latach 2012-2014 pod kierunkiem prof.zw.dr. hab. Mariana Borkowskiego, któremu w tym miejscu pragnę wyrazić najgłębsze podziękowania.
Autor- Marcin Tadeusz Łukaszewski